sobota, 28 lutego 2009

Czyn społeczny

W środę zawisło na klatce schodowej ogłoszenie, oczywiście po niderlandzku. Z treści zrozumiałem, że zarządca budynku będzie robił coś i prosi mieszkańców o pomoc w sobotę o 10:00. W sobotę punktualnie na korytarzu zaczęły się hałasy, rozmowy, trwało to jakiś czas i nie miałem zielonego pojęcia, o co chodzi, a głupio było głowę wystawiać za drzwi :) Jednakże trzeba było iść na zakupy, więc chcąc nie chcąc wyszedłem z mieszkania. Jakie było moje zdziwienie, gdy okazało się, że to "coś", to malowanie korytarza i że praktycznie wszyscy mieszkańcy wyszli pomóc. Ktoś rozkładał matę chroniącą podłogę przed pobrudzeniem, ktoś rozklejał taśmy papierowe, ktoś mył framugi, a większość osób z wałkiem w dłoni malowała ściany i sufit. Grała muzyczka i było to bardziej spotkanie towarzyskie niż jakaś praca. Trochę głupio było tak być jedynymi chyba mieszkańcami piętra, którzy nie przykładają się do malowania i tylko przychodzą na gotowe :/ Wytłumaczyłem się, że nie zrozumiałem ogłoszenia, ale przypuszczam, co sobie co niektórzy mogli pomyśleć :)
Przy okazji takie spostrzeżenie - w Krakowie mieszkałem 6 lat w bloku i poznałem tylko sąsiadów z tego samego piętra i z mieszkania bezpośrednio nade mną (przy okazji zalania). Innych sąsiadów praktycznie nie znałem i jakoś nie było okazji poznać. Na zwyczajowym "dzień dobry" się kończyło. W Holandii to wygląda troszkę inaczej. Nie wiem, czy ten dzisiejszy czyn społeczny to norma, czy wyjątek, ale to fantastyczna okazja, żeby poznać sąsiadów, żeby pogadać przy jakieś pracy, zintegrować się przy okazji upiększając swoje otoczenie. Wydaje mi się, że prysnął kolejny stereotypowy mit o gościnnych, otwartych, serdecznych i pracowitych Polakach oraz o zimnych, zamkniętych, egoistycznych i leniwych Holendrach. Oni tutaj zamiast narzekać "ale ta klatka schodowa odrapana, mogliby pomalować, a czynsz podrożał, złodzieje bandyckie..." po prostu biorą się do roboty. To chyba właśnie jeden z wyznaczników wyższości cywilizacyjnej krainy wiatraków. Wkrótce cały kraj zakwitnie milionami tulipanów, więc upiększanie otoczenia jest bardzo na czasie :)

wtorek, 24 lutego 2009

Konie

Konie można spotkać na każdym kroku w Holandii. W mniejszych miastach i miasteczkach w sobotę i niedzielę można spotkać ludzi jeżdżących na koniach, także ulicami. Nikogo to nie dziwi i jest absolutnie normalny widoczek w tym kraju. Jest tu sporo stadnin, tuż koło mojego miejsca zamieszkania są dwie, w promieniu 10 minut na rowerze są co najmniej cztery.
Jednak koni nie widzi się tylko w stadninach - na obrzeżach holenderskich miast są bowiem pastwiska, gdzie normalnie pasą się owce, krowy i konie - widok już rzadko spotykany w Polsce, która to miała być ostoją natury i tradycyjnego rolnictwa w UE :) Tu nie jest niczym normalnym, że kończy się osiedle domków, a tuż po drugiej stronie ulicy ciągną się pastwiska. Co ciekawe, często nie ma tam w ogóle płotów - funkcje ogrodzeń pełnią małe kanały.
Oczywiście Holendrzy nie byliby sobą, gdy nie pobudowali usprawnień do swojego hobby. Dla koni mają cały system ścieżek konnych (bo chyba nie końskich, prawda?), które z reguły wiodą po dość atrakcyjnych terenach zielonych, ale czasem także przecinają miejscowości (zdjęcie takiej właśnie ścieżki macie tuż po lewej). Jednakże te same tereny zielone są częstym celem wycieczek rowerzystów, jak łatwo się domyśleć, zdarzają się skrzyżowania ścieżek rowerowych i konnych. Nurtuje mnie jedna kwestia - kto ma pierwszeństwo - rower czy koń? :)

sobota, 21 lutego 2009

Park narodowy

Park narodowy w Holandii to miejsce zupełnie inne od parku narodowego w Polsce. Bardziej jest to park miejski, niż narodowy, bo są w nim chodniki, ścieżki rowerowe, ławki, latarnie, kosze - słowem cała drobna infrastruktura miasta. Całość jest ogrodzona, ale bardzo sprytnie - są odpowiednie "śluzy" (dziura w ziemi przykryta prętami), po których człowiek przejdzie lub przejedzie na rowerze, natomiast zwierzęta żyjące w parku będą się bały przepaści.
Całość opiszę na przykładzie Nationaal Park Zuid-Kennemerland położonego prawie nad samym morzem niedaleko Haarlem. Dominuje tu las sosnowy porastający nadmorskie wydmy - podobne krajobrazy można spotkać w wielu miejscach nad Bałtykiem. Niedaleko wejścia ludzi witają koniki polskie - naprawdę małe konie, bardzo przyjaźnie nastawione do ludzi. Oczywiście każdego konika można pogłaskać, pociągnąć za grzywę i molestować w inny sposób :) W parku jest kilka jezior - przy największym z nich jest (widoczne na zdjęciu) stado normalnych koni. Te już, z uwagi na rozmiary oraz przebywanie na podmokłym terenie, nie są takie łatwe do pogłaskania. Konie te całkowicie ignorują ludzi, o czym można się dobitnie przekonać, jak staną sobie w poprzek ścieżki rowerowej. Trzeba po prostu poczekać, aż sobie pójdą :) Jezioro, o którym piszę, nazywa się Vogelmeer (ptasie morze) i jest wypłyconą dawną zatoką morską. Jak sama nazwa wskazuje, w miejscu tym żyje mnóstwo ptaków, a największe wrażenie na mnie zrobiła infrastruktura pozwalająca na ich oglądanie - w jezioro wychodzi pomost z "chatką" na końcu, całość jest dokładnie osłonięta od strony jeziora, tak że przychodzący tam ludzie nie płoszą ptaków. "Chatka" ma małe okna, przez które można oglądać ptaki. W środku są tablice z rysunkami wielu gatunków ptaków - osobno upierzenie letnie i zimowe, osobno samce i samiczki. Wszystko za darmo, ale nic nie jest pomazane, zdewastowane, rozkradzione - pełna kultura. Niestety nie wyobrażam sobie podobnego miejsca w Polsce :(
W Holandii konie widzi się na każdym kroku, także w mieście. Za parę dni napiszę, co, jak i dlaczego :)

wtorek, 17 lutego 2009

Mini ZOO

Mało kto zgadnie, że zdjęcie obok zostało zrobione praktycznie w centrum miasta. I to miasta nie takiego małego, w dodatku położonego w najgęściej zaludnionej części najgęściej zaludnionego kraju Europy :) A jednak!
Przed wyjazdem do Holandii miałem wizję przybywania z kraju pełnego pięknej i naturalnej przyrody do smutnej betonowej i sztucznej pustyni. Po kilku wycieczkach po okolicy Haarlemu musiałem jednak zweryfikować poglądy - pomimo iż Holandia nie ma rzeczywiście dziewiczych ostoi przyrody, to jest to kraj, w którym jak nigdzie można obcować z naturą.
Pierwsze, co rzuca się w oczy, to ptactwo wodne. Mieszkając w Polsce codziennie chyba bywałem pod Wawelem. Było tam trochę ptaków, dominowały kaczki krzyżówki i łabędzie, zdarzało się czasem zoczyć coś innego. W Holandii na każdym kanale jest znacznie większa różnorodność gatunków, większości nazw nie znam, a co najważniejsze, te ptaki się w ogóle nie boją ludzi. Wcześnie rano ptaki śpią wzdłuż kanałów, często na ścieżkach rowerowych, więc kilka razy udało mi się niemal rozjechać ptaka, który nawet gdyby nie spał, to by pewnie nie miał zamiaru ustąpić mi miejsca :) Najlepsza jest wiosna/wczesne lato, kiedy to kanałami pływają "pociągi" kaczek prowadzących "wagoniki" kaczątek za sobą - oczywiście ani starsze ani młode nie unikają ludzi.
Ale wracając do tematu - w promieniu 15-20 minut jazdy rowerem ze swojego mieszkania w Holandii mam dostępne co najmniej 3 mini ZOO. Są one darmowe, dostępne dla każdego, choć oczywiście dominują tam dzieci. Najłagodniejsze zwierzęta - koziołki, króliki, trochę ptactwa - nie mają w ogóle ogrodzeń i dzieciaki biegają wśród nich i każde molestują do granic możliwości :) Inne zwierzęta są za ogrodzeniami, ale można je dotknąć, pogłaskać. Pomimo darmowego wstępu, można po wizycie umyć ręce i wyczyścić buty z bobków.
Następnym razem napiszę o parkach narodowych w Holandii, które różnią się zdecydowanie od polskich odpowiedników, a mimo to są zdecydowanie warte odwiedzenia.

czwartek, 12 lutego 2009

IJ

Dziś będzie o holenderskim alfabecie i o jednym szczególnym jego znaku - IJ. Jest to dwuznak, zaliczany także do ligatur (dwóch liter tworzących jeden znak) albo traktowany wręcz jako pojedyncza litera. Na pierwszy rzut oka alfabet języka niderlandzkiego nie jest trudny - używane są tylko łacińskie litery, nie ma żadnych kresek, ogonków czy innych umlautów. Można nawet powiedzieć, że na język niderlandzki składa się nie 26 (27 z "ij"), a tylko 23 (24) znaki, ponieważ litery Q, X oraz Y (tak, tak, igrek) nie występują w niderlandzkich słowach, stosowane są tylko w wyrazach pochodzenia obcego. Niewielkim utrudnieniem jest właśnie to "ij", które może spowodować, że obcokrajowiec pogubi się w holenderskiej książce telefonicznej. Dlaczego? Zaraz wyjaśnię.
IJ wymawia się dość podobnie do polskiego "ei", za to ciekawie się zapisuje. Czasem oba znaki tworzące "ij" są skompresowane w ten sposób, że małe 'i' umieszczane jest nad ogonkiem 'j' (można to zobaczyć tutaj), czasem zlewają się tworząc taki dziwny igrek z kropeczkami u góry, czasem wręcz te kropeczki moża pominąć i zapisać "ij" jako "y". Oczywiście stosuje się także normalny zapis, czyli "ij" :) Ważne jest także to, że prawie zawsze oba te znaki mają tą samą wielkość, czyli jeśli wyraz zaczyna się od "ij" i piszemy go z wielkiej litery, to zaczyna się on od "IJ", jak np. IJmuiden. Właśnie to połączenie "ij" w "y" powoduje zamieszanie w niderlandzkim alfabecie, który jest dość egzotyczny, bo znak "ij" występuje w nim... między "x" a "y". Mając holenderskie słowa: idee, IJmond, inwoner, kantoor, tijd, yeti i Zeeland (kolejność według alfabetu łacińskiego), ich alfabetyczna kolejność w Holandii to: idee, inwoner, kantoor, tijd, IJmond, yeti, Zeeland.
Dzieci w szkole podstawowej w Holandii uczone są, iż "ij" to osobna litera, na załączonym obrazku (z Wikipedii) możecie obejrzeć właśnie niderlandzką pomoc językową do nauki pisania. Przypuszczalibyście, że jest w Europie kraj, w którym nie uczą o literce "y", tylko o "ij"? :) Holendrzy także uczą się troszkę inaczej pisać małe literki "r", "s" oraz "t", co powoduje, że miewam problemy z odczytaniem ichniego pisma odręcznego. Swego czasu spędziłem sporo czasu nad planem miasta próbując odnaleźć ulicę "zylweg" (tak mi napisano na karteczce), podczas gdy powininem był szukać "zijlweg" :)

niedziela, 8 lutego 2009

Rzeka czy kanał?

Zdjęcie obok zostało zrobione na początku stycznia i przedstawia naprawdę rzadki widok w Holandii. Jest to zamarznięta i zasypana śniegiem rzeka, w tym przypadku Spaarne, przepływająca przez Haarlem. Dokładnie rzecz biorąc Spaarne rzeką była do połowy XIX wieku, łącząc nieistniejące dziś jezioro Haarlemmermeer z nieistniejącą dziś zatoką IJ, teraz jest to kanał, tradycyjnie jednak wciąż nazywany rzeką.
Haarlemmermeer było reliktem jednej z wielu odnóg Renu, w XVI wieku miało powierzchnię 26 km2, i tworzyło z pobliskimi jeziorami (np. Leidsche Meer) kompleks o powierzchni 57 km2. Wyobraźcie sobie, że Holendrzy w 4 lata (1850-1853) osuszyli te jeziora i zamienili je na poldery. W tej chwili na tych terenach dominują plantacje tulipanów, które właśnie już za miesiąc powinny zaczynać kwitnąć! Na dnie Haarlemmermeer powstało później też... lotnisko Schiphol - jeden z największych portów lotniczych Europy położony jest 4 metry poniżej poziomu morza!
IJ było kiedyś zatoką niestniejącego już Morza Południowego (Zuiderzee), które po zbudowaniu kilku tam i osuszeniu sporej powierzchni zostało zamienione w (słodkowodne) jezioro IJsselmeer, a IJ ze sporej zatoki stało się rzeką. W tej chwili IJ łącznie z Kanałem Morza Północnego stanowi najkrótsze połączenie Amsterdamu z morzem.
Holendrzy w wielkim stopniu odmienili swój kraj, na 200-letnich mapach bardzo ciężko jest znaleźć jakieś punkty odniesienia do współczesności - tradycjne, czyli morza i jeziora, bardzo często przestniały istnieć.
Sama nazwa IJ (i jej pisownia) jest ciekawostką, o której to jednak napiszę już innym razem.

czwartek, 5 lutego 2009

Telewizja ciąg dalszy

Myślałem, że poprzednim wpisem zakończę zachwyty nad ubiorem prezenterów TV w Holandii, ale niestety nie doceniłem ich kreatywności i fantazji - na drugi dzień po publikacji zobaczyłem panią ubraną w wściekle-żarówiasto-żółto-zielony kostium, a do tego kozaczki, które z daleka wyglądały jak... gumiaki :) Oczywiście tego ranka pani minęła się z grzebieniem tudzież szczotką do włosów. Następnego dnia pojawiła się inna pani, na sobie miała wyjątkowo pstrokatą podomkę a'la "orgazm szalonego krawca daltonisty", a na głowie nowoczesną fryzurę "dwa pioruny w kopkę siana" (niestety nie mam zdjęcia).
No ale miało być o innych różnicach między telewizjami, podstawowa jest oczywista - w Holandii wszystkie filmy i seriale są z oryginalną ścieżką dźwiękową, tłumaczenie jest wyświetlane w postaci napisów. Jedynie programy dla najmłodszych mogą mieć podstawione holenderskie głosy. Mi to znakomicie ułatwia oglądanie seriali i filmów - w przypadku dubbingu holenderskiego albo lektora (unikalnego polskiego wynalazku) niczego bym nie zrozumiał.
Wiadomości telewizyjne pokazują trochę inny dobór wydarzeń - o ile w Polsce często pokazuje się wypadki samochodowe i mówi o pijanych kierowcach, to tutaj najważniejsze wydają się być pożary domów. Wypadki chyba nie robią na Holendrach takiego wrażenia. Dużo czasu holenderska telewizja poświęca też zwyczajnym ludziom i ich sposobom na spędzanie czasu, pokazują np. sporo amatorskiego sportu, a co najważniejsze - pokazują pogodnych pełnych życia starszych ludzi, którzy mają tysiące pomysłów na swoją emeryturę. Jakoś w Polsce widok starszych ludzi w wiadomościach związany jest chyba tylko i wyłącznie z ich biedą albo radiem Maryla.
Każda, nawet najmniej ważna relacja musi zawierać wypowiedzi ludzi - widzów, gapiów, uczestników, przypadkowych przechodniów - odnosi się wrażenie, że wiadomości są bardzo przegadane, ale z drugiej strony są bardzo blisko przeciętnego człowieka.
Z ciekawych różnic można jeszcze wymienić to, że w Holandii w wiadomościach nie pokazuje się biskupów, księży i nie poświęca wiele uwagi sprawom religijnym, które są omawiane kilka razy w tygodniu w polskiej TV. Dla mnie jednak najważniejsze jest to, że mogę bezpiecznie tutaj włączyć telewizor i nie zaatakuje mnie z ekranu żaden Kaczyński, Kurski czy inny Gosiewski.

niedziela, 1 lutego 2009

Telewizja

Mieszkając w Holandii staram się jakoś śledzić bieżące sprawy tego kraju, choćby po to, żeby mieć o czym czasem pogadać z Holendrami. Warto także zawczasu wiedzieć, gdyby uchwalono nowe prawo dotyczące obcokrajowców, prawda? :)
Mimo nieznajomości języka oglądam też holenderską telewizję, szczególnie kanał RTV N-H, który to jest regionalną telewizją prowincji, w której mieszkam - Noord-Holland. Na tym kanale są wiadomości z najbliższych mi okolic, a także mówią szczególnie wolno i wyraźnie, co dzięki mojej jako-takiej znajomości niemieckiego pozwala mi rozumieć niektóre wypowiedzi. Czasami także zerkam na inne holenderskie programy lub też na telewizję belgijską, która tu jest powszechnie dostępna (we Flandrii mówi się po niderlandzku). No ale do rzeczy, chciałbym zwrócić uwagę na kilka ciekawostek dotyczących telewizji w Holandii.
Pierwsze, co rzuca się w oczy, to ludzie - głównie prezenterzy wiadomości i pogodynki, a przede wszystkim ich wygląd. W Polsce jakoś wszystkie osoby prowadzące serwisy informacyjne są estetyczne. Nie chodzi mi o to, że panie Pieńkowska czy Smoktunowicz są boginiami seksu, ale o to, że są zadbane, uczesane i często porządnie ubrane. Tutaj natomiast prezenterzy są dziwni - zdarzają się ludzie, delikatnie to ujmując, niekoniecznie medialni. A jak już nie mają brodawek na nosie, to rażą permanentnym brakiem uczesania oraz co najmniej dziwnym ubiorem. Powyższe zdjęcie przedstawia właśnie typowego holenderskiego pogodynka (kiepska jakość, bo to po prostu zdjęcie ekranu telewizora). Zwróćcie uwagę na jego ubiór - mamy tutaj wytarte dżinsy, białą podkoszulkę, na niej pstrokatą koszulę, a na tym wszystkim różowy sweterek. Całość cudnie się komponuje z (moim zdaniem) gejowskim głosem tego pana, no ale tego zdjęcie niestety już nie odda :) Biała podkoszulka jest chyba najistotniejszym elementem, bo jest zawsze obecna, niezależnie od tego, co jest na nią ubrane :)
Wpis się zrobił trochę przydługawy, więc następnym razem dokończę, jakie jeszcze widzę różnice między polską a niderlandzką telewizją, a różowy sweterek pogodynka nie jest jedyną :)